Mokry kaszel

Aby zrozumieć, na czym polega odruch kaszlowy, warto poznać budowę naszych dróg oddechowych. Wyścieła je bowiem nabłonek, który na swojej powierzchni posiada drobne rzęski poruszające się w kierunku przeciwnym do ruchu powietrza. Na powierzchni tych rzęsek znajduje się śluz, w którym osadzają się cząstki zanieczyszczeń. Im średnica takich cząstek jest zmniejsza, tym głębiej docierają one do oskrzelików i pęcherzyków płucnych. Cząstki o średnicy 20-10 mikronów osadzają się w nosie i górnych drogach oddechowych. Mniejsze – o średnicy 5 mikronów docierają do drobnych oskrzeli i oskrzelików i tam się osadzają. Jeżeli układ śluzowo-rzęskowy jest sprawny, cząstki te wraz ze śluzem w ciągu ok. 30 minut są wyprowadzane z powrotem do górnych dróg oddechowych i gardła i albo zostaną połknięte, albo odkrztuszone i wyplute. Z kolei cząstki o średnicy 1 i mniej mikrona (takie z jakich składa się m.in. smog) docierają do najdalszych odcinków dróg oddechowym. Tam niestety nie ma już rzęsek więc osadzając się przenikają do krwi i są roznoszone do odległych miejsc, gdzie często wywołują stany zapalne.

Kiedy funkcjonowanie mechanizmu śluzowo-rzęskowego jest zaburzone, wydzielina znacznie dłużej zalega w oskrzelach i oskrzelikach. Taki stan rzeczy stwarza warunki do rozwoju bakterii chorobotwórczych i powstawania wielu dolegliwości, np.:

• przewlekłego nieżytu oskrzeli,
• przewlekłej choroby oskrzelowo-płucnej,
• chorób przebiegających ze skurczem skrzeli.

Co negatywnie wpływa na działanie mechanizmu śluzowo-rzęskowego? Przede wszystkim palenie tytoniu, przebywanie w atmosferze zanieczyszczonej spalinami samochodów czy z palenisk domowych lub przemysłowych. Ponadto oddychanie powietrzem o bardzo małej wilgotności, a także picie zbyt małych ilości płynów – zwłaszcza, gdy oddychamy gorącym powietrzem – prowadzi do zbytniego zagęszczenia śluzu w drogach oddechowych. Rzęski nabłonka oskrzelowego mają wówczas problem z jego usunięciem, co powoduje nasilenie odruchu kaszlowego.

Kaszel mokry to sytuacja, kiedy błona śluzowa wytwarza nadmierne ilości śluzu, co powoduje konieczność jego odkrztuszenia. W zależności od rodzaju drobnoustrojów, które rozwinęły się w drogach oddechowych, plwocina może przybierać różne barwy – od przezroczystej (jak to bywa zwykle w przypadku zakażeń wirusowych), przez żółtą (zakażenie gronkowcem złocistym), zieloną (w przypadku zakażeń paciorkowcem zieleniejącym), po białą (w przypadku innych zakażeń). Mokry kaszel pojawia się także u palaczy tytoniu i w przebiegu przewlekłej oskrzelowo-płucnej, szczególnie w godzinach porannych.

Warto pamiętać, że kaszel sam w sobie nie jest chorobą, a jedynie jej objawem. Kluczem do wyleczenia jest więc odpowiednia diagnostyka przyczyn wywołujących kaszel. Bywa jednak objawem przykrym i uciążliwym.

Istnieje wiele leków pomocnych w znoszeniu objawów mokrego kaszlu. Jedne z nich zwiększają i rozrzedzają wytwarzany w drogach oddechowych śluz i tym samym ułatwiają odkrztuszanie plwociny – jak np. acetylocysteina, która zwiera aminokwas L-cysteinę. Poza szybkim wytwarzaniem śluzu ma ona także właściwości przeciwutleniające, co jest bardzo cenne w stanach zapalnych powodujących wytwarzanie dużej ilości agresywnych wolnych rodników.

Kolejnym lekiem stosowanym w mokrym kaszlu jest bromheksyna. To lek, który zwiększa ilość śluzu, rozrzedza wydzielinę w drogach oddechowych i ułatwia jej usuwanie. Nie zaburza przy tym naturalnego odruchu kaszlowego. Podczas długotrwałego podawania może spowodować nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunkę, wysypkę i świąd skóry, obniżenie ciśnienia krwi. Należy zachować też ostrożność podczas kierowania pojazdami ze względu na możliwość wystąpienia bólu i zawrotów głowy lub senności.

Ambroksol z kolei zwiększa wydzielanie śluzu w drogach oddechowych, zmniejsza jego lepkość i poprawia działanie wspomnianych rzęsek nabłonka oddechowego. Rozrzedzając zalęgającą wydzielinę, wspomaga oczyszczanie dróg oddechowych poprzez ułatwienie odruchu odkrztuszania.

Karbocysteina jest lekiem normalizującym wydzielanie śluzu. Zmniejsza opory w drogach oddechowych, zmienia skład wydzieliny, rozbijając ją na małe kawałki, przez co rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej usuwanie. Jest zalecana u osób z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc, w ostrych zapaleniach oskrzeli lub oskrzelików, przewlekłym nieżycie nosa i zapaleniach zatok przynosowych.

Powiązane artykuły:

Inhalacje na mokry kaszel >>

Mokry kaszel - jak unikać błędów w leczeniu >>

Uciążliwy kaszel - jak załagodzić? >>

Piśmiennictwo: